Türkiye’de özellikle İç Anadolu’nun kuzeyi, Orta ve Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki yaklaşık 30 il, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığının yoğun görülmesi nedeniyle "hiperendemik bölge" olarak kabul ediliyor.

Ancak, hastalık bu bölgelerin dışında da birçok ilde görülebiliyor. Kenelerin aktif olduğu bahar ve yaz aylarında, KKKA nedeniyle yaşanan ölümler, vatandaşlarda endişeye yol açıyor.

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), Türkiye'nin belirli bölgelerinde ciddi bir sağlık sorunu haline gelmiş durumda. Özellikle İç Anadolu'nun kuzeyi, Orta ve Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu bölgesindeki yaklaşık 30 il, hastalığın yoğun görüldüğü "hiperendemik bölge" olarak kabul ediliyor.

KKKA'NIN TÜRKİYE'DEKİ SEYRİ VE YAYGINLIK DURUMU

PolitiKARS'ın haber ajanslardan derlediği bilgilere göre; KKKA, 2002 yılında Tokat, Yozgat, Sivas ve Çorum gibi illerde ilk kez tespit edildi. 2003 yılında kesin tanı konularak hastalığın KKKA olduğu anlaşıldı. Hastalığa, "hyalomma" türü keneler tarafından bulaştırılan bir virüs neden oluyor. Bu keneler, nisan-ekim ayları arasında aktif oluyor ve özellikle tarım ve hayvancılığın yaygın olduğu bölgelerde daha sık görülüyor.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Gürdal Yılmaz, KKKA'nın yayılımı hakkında önemli bilgiler paylaştı: "Her kene türü bu virüsü bulaştırmıyor. Örneğin, Karadeniz’in sahil kesimindeki kenelerde Lyme gibi başka hastalıklar olabilir, ancak KKKA virüsü yok. Artvin, Erzurum, Gümüşhane, Tokat, Sivas ve Çorum, hastalığın en sık görüldüğü iller. Ancak Çanakkale, Kayseri ve Trabzon gibi illerden de vakalar bildiriliyor."

KKKA NASIL BULAŞIYOR?

KKKA, enfekte kene tutunması, kenelerin çıplak elle çıkarılması sırasında virüsle temas, viremik hayvanların kan ve dokularıyla korunmasız temas veya hastaların vücut sıvılarıyla bulaşıyor. Keneler, uçmayan ve zıplamayan eklem bacaklı hayvanlar olup, yerden yürüyerek vücuda tırmanıyor.

KORUNMA YÖNTEMLERİ:

• Kenelerin yoğun olduğu çalılık ve otlu alanlardan uzak durun.
• Riskli bölgelere giderken vücudu örten giysiler giyin; pantolon paçalarını çorapların içine sokun.
• Açık renkli kıyafetler tercih ederek kenelerin kolayca fark edilmesini sağlayın.
• Evcil hayvanlara kene tasması takın.
• Vücudunuzu düzenli olarak kontrol edin (kulak arkası, koltuk altı, kasık ve diz arkası gibi bölgeler).

KENE TUTUNMASI DURUMUNDA NE YAPILMALI?

Prof. Dr. Yılmaz, kene tutunması durumunda yapılması gerekenleri şöyle anlatıyor: "Kene tutunmuşsa, en kısa sürede bir sağlık merkezinde çıkarılmalı. Eğer sağlık merkezine gidilemiyorsa, kene çıplak elle çıkarılmamalı. Bez, eldiven veya naylon poşet kullanılarak, kenenin ağız kısmından tutulup çıkarılması gerekiyor. Kenenin parçalanması durumunda virüs bulaşma riski artar."

İSTANBUL, İZMİR VE ANKARA'DAKİ RİSK DURUMU

İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde yaşayanlar, yeşil alanlarda kene riski konusunda endişe duyuyor. Ancak Prof. Dr. Yılmaz, bu şehirlerdeki kenelerin KKKA taşımadığını belirtiyor: "Ankara'daki vakalar genellikle Çorum'dan geliyor. İzmir ve İstanbul'un kırsal kesimlerinde bu keneler yok."

KENELER HANGİ KAN GRUPLARINI TERCİH EDİYOR?

Prof. Dr. Yılmaz, klinik gözlemlerine göre kenelerin bazı kan gruplarını daha çok tercih ettiğini söylüyor: "Hastalarımızın çoğu 0 kan grubundan. A kan grubunda da sık görülüyor, ancak B kan grubundakiler daha az ısırılıyor."

KKKA BELİRTİLERİ VE İZLEME SÜRECİ

KKKA'nın kuluçka süresi, virüsün alınma yoluna göre değişiyor. Kene tutunmasından sonra 1-9 gün, enfekte kan veya doku temasından sonra ise 5-13 gün içinde belirtiler ortaya çıkabiliyor. Hastalığın erken belirtileri arasında:

• Ateş,
• Şiddetli baş ağrısı,
• Halsizlik,
• Kas ve eklem ağrıları,
• Bulantı, kusma ve ishal bulunuyor.

Kene tutunmasından sonraki 10 gün içinde bu belirtilerden herhangi biri görülürse, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor.

VAKALARIN AZALMASI BEKLENİYOR

Prof. Dr. Yılmaz, temmuz ayının ikinci yarısından itibaren vaka sayılarının düşmesini beklediklerini belirtiyor: "Keneler kışın toprağın altında kalıyor. İlkbaharda aktifleşiyor ve haziranda en yüksek seviyeye ulaşıyor. Temmuz ve ağustosta vaka sayıları azalıyor."

KKKA'dan korunmak için alınacak önlemler ve erken müdahale, hastalığın kontrol altına alınmasında kritik rol oynuyor.

KENE MÜCADELESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Kene popülasyonunu tamamen yok etmek mümkün olmasa da, alınacak önlemlerle Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) gibi hastalıkların yayılması engellenebilir. İşte uzmanların önerileri:

KENE NEDEN TAMAMEN YOK EDİLEMİYOR?

Keneler, kırsal alanlarda ve ormanlık bölgelerde yaşayan, bitki örtüsüne kolayca adapte olabilen canlılardır. Bir mevsimde 5.000-7.000 arası yumurta üretebilen keneler, virüsü bu yumurtalarına geçirerek hastalığın yayılmasına neden oluyor. Bu nedenle doğadaki kenelerin tamamen yok edilmesi teknik olarak mümkün görünmüyor.

KKKA İÇİN BÖLGE MERKEZLERİ KURULDU

Sağlık Bakanlığı, KKKA vakalarının yoğun olduğu dönemlerde hasta sevklerinde yaşanan sorunları önlemek için bölge merkezleri oluşturdu. Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kayseri, Konya, Malatya, Samsun, Sivas, Tokat, Trabzon ve Van bu merkezlerin bulunduğu iller arasında yer alıyor.

KENE ÇIKARIRKEN YAPILMAMASI GEREKENLER

• Kene üzerine sigara basmak veya kolonya dökmek: Bu tür uygulamalar kenenin kasılmasına ve vücut içeriğini kan emdiği kişiye aktarmasına neden olabilir.
• Çıplak elle temas: Kenelerin tür tayini için laboratuvara gönderilmesine gerek yok. Çıkarılan kene, alkol bulunan kapaklı bir şişeye konularak çöpe atılmalı.

HAYVANLARDAN BULAŞ RİSKİNE DİKKAT

KKKA virüsü taşıyan hayvanlar her zaman belirti göstermeyebilir. Bu nedenle, hastalığın yaygın olduğu bölgelerdeki hayvanların kan, vücut sıvıları veya dokularına çıplak elle temas edilmemesi gerekiyor.

KORUNMA ÖNLEMLERİ NASIL ALINMALI?

• Haşere kovucu ilaçlar: Losyon, krem veya aerosol şeklindeki böcek kaçıranlar, cilde veya giysilere uygulanabilir. Hayvanların baş ve bacaklarına da bu ilaçlar sürülebilir.
• Çevre ilaçlaması: Diğer canlılara zarar vermeyecek şekilde, uygun görülen durumlarda çevre ilaçlaması yapılabilir.
• Hasta temasında korunma: KKKA hastalarının kan, vücut sıvıları ve çıkartılarıyla temas eden kişilerin eldiven, önlük ve maske gibi koruyucu ekipman kullanması şart.

Bu önlemlerle, kenelerin neden olduğu hastalık riskleri en aza indirilebilir.