Ani'nin 'Güvercinlikleri'

Ani'nin batısındaki Bostanlar deresinin karşı kıyısında yer alan bir tepede, yanardağların püskürttüğü kül, kum ve lav parçacıklarından oluşan, çoğunlukla açık renkli, hafif gözenekli bir tür çökelti taşı olan tüfün oluşturduğu kayalıkların içine oyulmuş güvercinlikler hayranlık uyandırıyor.

Ani üzerine yayımlanmış 4 kitabı bulunan araştırmacı-yazar Sezai Yazıcı ve AA ekibinin, bir tepedeki sarp kayalıklarda bulunması sebebiyle merdiven ve halat yardımıyla, zorlu bir tırmanışla ulaştığı güvercinlikler, Ani'nin giriş kapısından 2,5 kilometre uzaklıkta, Alaca Çayı'nın Arpaçay Nehri'yle birleştiği noktanın 1100 metre üstünde yer alıyor.

Ani'deki güvercinliklere ilk kez 2014 yılında çıktıklarını belirten Yazıcı, "2010'dan beri bu bölge üzerinde çalışıyordum. Kafkas Üniversitesindeki sempozyumda güvercinliklerle ve Türkiye'de Ani mağaraları üzerine yapılan ilk sistematik çalışmayı sundum." dedi.

Ani'deki güvercinliklere ilk kez 2014 yılında çıktıklarını belirten Yazıcı, "2010'dan beri bu bölge üzerinde çalışıyordum. Kafkas Üniversitesindeki sempozyumda güvercinliklerle ve Türkiye'de Ani mağaraları üzerine yapılan ilk sistematik çalışmayı sundum." dedi.

Yazıcı, Bostanlar Deresi bölgesindeki güvercinlikler üzerine yıllardır çalıştığını anlatarak, "Ani'nin etrafını saran 5 ayrı vadide ve 32 bölgede 1013 mağara olduğu bilinmesine karşın yeni yaptığımız çalışmalarla 1500 civarında mağara varlığını belirledik. Ani'deki güvercinlik en sofistike olan alanlardan. Tavandan tabana kadar güvercin oyuklarıyla dolu. Altta 11 sıra üstte ise 12 sıradan oluşan güvercin oyukları mevcut. Alttaki sıralarda 37'den 45'e kadar üsttekiler de ise 18'den 24'e kadar güvercin oyuğu var. Bunların toplamı 659 tane." diye konuştu.

"Güvercinliklerin alt sıralarındaki güvercin oyukları yer yer 30, 28 ve 24 santim genişliğinde ve 25, 24 ile 11 santimetre derinliğinde, yükseklikleri ise hepsinde 11 santimetre. Bu alanın Doğu-Batı cephesi 4, Güney-Kuzey cephesi ise 6 metre 25 santimetre boyutunda, tabandan tavana da yaklaşık 7 metre 10 santimetre ama tabanın bizim gördüğümüzden daha derinde olduğunu düşünüyoruz. Buradaki güvercinlerin posta teşkilatında kullanıldığına dair öngörüler var. Üst kubbede iki delik mevcut. Kubbenin Güneydoğu'ya doğru açılan deliklerin birinden ışık, birinden de güvercinlerin girip çıktığını söyleyebiliriz. Burası nitelikli gübre elde etmek üzere yapılmış çok sofistike bir yapı olarak da düşünülebilir."

Yazıcı, güvercin yetiştiriciliğinin geçmişte değişik amaçlarla yapıldığınını ifade ederek, "Güvercinliklerden oluşan klasik bir posta teşkilatını tasavvur etmek kolay değil. Bostanlar Deresi'ndeki güvercinliklerden sağlanan gübrelerle burada sebze ve meyve üretiminde oldukça başarılı sonuçlar elde edildiği de görülüyor." dedi.

Güvercinlerin posta amaçlı kullanılmış olabileceğini de aktaran Yazıcı, Gürcü egemenliği sırasında büyük toprak sahiplerinden Tigran Honentz, Emek ve Awetenc'e ait Ani içkale'nin hemen altındaki güvercinliklerin bu amaçla kullanılmış olabileceğini sözlerine ekledi.