Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 25 Eylül’de ABD Başkanı Donald Trump ile Beyaz Saray’da kritik bir görüşme gerçekleştirecek.
Görüşmenin ana başlıklarından biri, Türkiye’nin yıllardır gündeminde tuttuğu F-35 savaş uçakları olacak.
F-35 GÖRÜŞMESİNE DOĞRU: ERDOĞAN VE TRUMP’TAN KRİTİK BEYAZ SARAY BULUŞMASI
PolitiKARS’ın BBC'den derlediği özel habere göre; ABD Başkanı Donald Trump, Truth Social adlı sosyal medya platformunda yaptığı açıklamada, Türkiye ile F-35 savaş uçağı alımına ilişkin görüşmelerin sürdüğünü belirtti. Trump, bu sürecin olumlu sonuçlanmasını beklediğini ifade etti.
S-400 KRİZİNDEN SONRA F-35 PROGRAMINDAN ÇIKARILMIŞTI
Türkiye, 2020 yılında Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasının ardından, ABD ile ortak yürüttüğü F-35 üretim programından çıkarılmıştı. Bu karar, Ankara tarafından uzun süredir “haksız yaptırım” olarak nitelendiriliyor. Türkiye, geçen beş yıllık süreçte F-35 tedarikini yeniden gündeme taşımaya devam etti.
NATO ZİRVESİ SONRASI TEKNİK GÖRÜŞME MUTABAKATI
Cumhurbaşkanı Erdoğan, haziran ayında Hollanda’nın Lahey kentinde düzenlenen NATO Zirvesi sonrasında yaptığı açıklamada, “Sayın Trump ile teknik düzeyde görüşmelere başlanması konusunda mutabık kaldık” ifadelerini kullanmıştı. Bu açıklama, F-35 sürecinin yeniden canlanabileceğine dair bir işaret olarak yorumlandı.
F-35’LER NEDEN ÖNEMLİ, HANGİ ÜLKELERDE VAR?
F-35 savaş uçakları, gelişmiş sensörleri, yapay zekâ destekli muharebe sistemleri ve veri paylaşım kabiliyetiyle “beşinci nesil” olarak tanımlanıyor. Saatte yaklaşık 1.900 km hıza ulaşabilen bu uçaklar, sadece hedefleri vurmakla kalmıyor; aynı zamanda topladığı verileri diğer uçaklara ve muharebe sistemlerine aktarabiliyor.
Radardan kaçma özelliğiyle dikkat çeken F-35’ler, gökyüzündeki en gelişmiş jetler arasında yer alıyor. Ancak 80 milyon dolarlık fiyat etiketiyle aynı zamanda en pahalı savaş uçaklarından biri. Amerikan Hava Kuvvetleri, F-35A modelinin 9g kabiliyetine sahip olduğunu belirtiyor. Bu, uçağın yerçekiminin dokuz kat arttığı koşullarda bile görev yapabilmesini sağlıyor.
PENTAGON RAPORU: BAKIM GECİKMELERİ VE SİBER ENDİŞELER
Kasım 2024’te gizliliği kaldırılan Pentagon raporunda, F-35 programının altı yıllık muharebe testlerinde bazı sorunlara işaret edildi. Raporda bakım gecikmeleri, isabetsiz silahlar ve siber savunma zafiyetleri öne çıktı. Bloomberg’e göre, uçağın arızaları otomatik teşhis sistemi sık sık yanlış alarm veriyor ve onarım süresi beklenenden iki kat daha uzun sürüyor.
F-35’LER HANGİ ÜLKELERDE KULLANILIYOR?
F-35 programına göre 2030 yılına kadar Avrupa’da 550’den fazla F-35 savaş uçağı bulunması bekleniyor. Hint-Pasifik bölgesinde ise bu sayının 2035 itibarıyla 300’ü aşacağı tahmin ediliyor. ABD’nin yanı sıra İngiltere, İtalya, Hollanda, Kanada, Avustralya, Danimarka ve Norveç programın ana katılımcıları arasında yer alıyor.
Teslimat yapılan ülkeler arasında İsrail, Japonya, Güney Kore, Belçika, Polonya, Singapur, Finlandiya, İsviçre, Almanya, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan ve Romanya da bulunuyor.
TÜRKİYE F-35 PROGRAMINDAN NASIL ÇIKARILDI?
Türkiye, 2002 yılında Lockheed Martin tarafından geliştirilen F-35A Lightning II projesine dahil olmuştu. Programın katılımcıları arasında Türkiye’nin yanı sıra ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç yer alıyordu.
Türkiye, 100 adet F-35 siparişi vermiş ve bazı parçaların üretiminde aktif rol üstlenmişti. Eski Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, uçaklar için toplamda 25 milyar dolar ödeme yapılacağını açıklamıştı. 2018’de dört F-35’in mülkiyeti Türkiye’ye verilmiş ancak uçaklar ABD’deki eğitim programlarında kalmıştı. Daha sonra iki uçak daha Türkiye’ye tahsis edilmişti.
Ancak ABD Kongresi’nde Türkiye’ye yönelik askeri satışları kısıtlamaya dönük girişimler başladı. Gerekçeler arasında Türkiye’deki demokratik gerileme, Amerikan vatandaşlarının tutuklanması ve S-400 alımı yer aldı. Ağustos 2018’de Başkan Trump, Türkiye’ye F-35 teslimatını durduran yasa tasarısını imzaladı. Altı uçak Türkiye’ye transfer edilmedi ve Türkiye programdan çıkarıldı.
2020 yılı itibarıyla ABD, Türkiye’nin üretimde yer aldığı 1005 parçanın tamamı için yeni tedarikçiler bulduğunu açıkladı.